Fâtımî Devleti
Fâtımî Devleti, İslam tarihinde önemli bir dönem olan İslam Hilâfetinin bir parçası olarak ortaya çıkan ve 909 ile 1171 yılları arasında varlığını sürdüren bir Şii Müslüman devletiydi. Bu devlet, Arap dünyasının kuzeydoğusundaki Fâtımî İmâmeti'nin siyasi yönünü yönetiyordu.
Fâtımîler ٱلْخِلَافَة ٱلْفَاطِمِيَّة el-Hilâfetü'l-Fâtımiyye | |||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 909-1171 | |||||||||||||||||||||||||
 Fatımi İmparatorluğu Haritası (kronolojik) | |||||||||||||||||||||||||
| Başkent | Rakkada (909-921) Mehdiye (921-948) Kayrevan (948-973) Kahire (973-1171) | ||||||||||||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | |||||||||||||||||||||||||
| Resmî din | İsmailî Şiâ İslam | ||||||||||||||||||||||||
| Hükûmet | Irsî hilâfet | ||||||||||||||||||||||||
| Halife | |||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Tarihî dönem | Erken Orta Çağ | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Para birimi | Dinar, dirhem | ||||||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||||||
| Hilâfet Arapça: خِلافة |
|---|
 |
| Mısır tarihi dizisinin bir parçası |
|---|
 |
| Arap devletleri ve hanedanları |
|---|
 |
Fâtımîler, köken olarak Fâtımî İmâmı İsmail'in soyundan geldiklerini iddia ettiler ve bu da onları diğer İslam Hilâfetlerinden ayıran bir özellikti. Fâtımîler, İsmailiyye mezhebine bağlıydılar ve İsmailiyye'yi resmi mezhep olarak kabul ettiler. İsmailiyye mezhebi, Şii İslam'ın Zeydîlik ve İsnâaşerîlik kollarından farklıdır ve İsmailiyye'nin öğretileri, İmâmetin ayrılmaz bir kısmı olduğunu savunur.
Fâtımî Devleti'nin tarihindeki önemli dönemlerden biri, kurucusu olan Ömer bin Saîd'in, Fâtımîlerin kurucusu İmâm İsmail'in soyundan geldiğini iddia ederek Mısır'a yönelik bir sefer başlatmasıydı. Ömer bin Saîd, 909 yılında Fustat'ta (modern Kahire'nin bir parçası) Fâtımî hâkimiyetini kurdu ve bu, Fâtımî Devleti'nin başlangıcı olarak kabul edildi. Bu olay, Emevî ve Abbâsî hilâfetlerinin zayıflaması ve Mısır'daki yerel ayaklanmaların etkisiyle gerçekleşti.
Fâtımî Devleti'nin altın çağı, dördüncü hükümdarı olan El-Moez Ledinillâh (953-975) döneminde yaşandı. El-Moez, Fâtımî başkenti Kahire'yi inşa etti ve şehri Fâtımîlerin siyasi, kültürel ve dini merkezi haline getirdi. Bu dönemde Fâtımîler, sanat, mimari, bilim ve felsefe alanlarında büyük ilerlemeler kaydettiler. El-Moez'in saltanatı, Fâtımî Devleti'nin en güçlü olduğu ve en geniş sınırlara ulaştığı dönem olarak kabul edilir.
Fâtımî Devleti, zaman zaman dış saldırılarla karşılaştı ve özellikle Suriye'deki Bizans ve Abbâsî güçleriyle mücadele etti. Ancak Fâtımîler, Suriye'de geniş bir toprak parçası kontrol etmeyi başaramadılar ve bu bölgelerdeki varlıkları zamanla zayıfladı. Ayrıca, Fâtımî Devleti'nin içinde, hükümdarlar arasında taht kavgaları ve siyasi istikrarsızlık da yaşandı.
Fâtımî Devleti'nin en dikkate değer özelliği, hükümdarlarının, Fâtımîlerin soyundan geldiklerini iddia eden İsmailiyye mezhebinin öğretilerini desteklemeleriydi. Bu mezhep, İmâm'ın ruhani liderliğine ve gizli bir bilgiye olan inancı vurgular. Fâtımî hükümdarları, bu mezhebi desteklemek ve yaymak için çeşitli politikalar izlediler ve İsmailiyye'nin doktrinlerini devletin resmi ideolojisi haline getirdiler.
Fâtımî Devleti, 12. yüzyılın ortalarında Haçlı Seferleri'nin başlamasıyla birlikte zayıflamaya başladı. Haçlılar, Mısır'ı ele geçirmek için bir dizi sefer düzenlediler ve Fâtımîlerle ittifaklar kurarak bölgeyi istikrarsızlaştırmaya çalıştılar. Sonunda, Fâtımî Devleti, 1171 yılında Selahaddin Eyyubi tarafından ele geçirildi ve Abbâsî Halifesi'nin otoritesine bağlandı.
Fâtımî Devleti'nin çöküşü, İslam dünyasında siyasi ve dini dengeyi yeniden şekillendirdi ve Selahaddin Eyyubi'nin liderliğindeki Memlük Devleti'nin yükselişine yol açtı. Ancak Fâtımîlerin kültürel ve dini etkisi, İslam tarihindeki yerini korudu ve Mısır'daki Fâtımî mimari eserleri ve kültürel miras, bugün hala dikkat çekici bir şekilde ayakta durmaktadır.