Memlûk Devleti
Memlük Devleti, Orta Doğu'nun tarihinde önemli bir rol oynamış olan bir İslam devletiydi. Memlükler, 13. ila 16. yüzyıllar arasında Mısır ve Suriye'de hüküm süren bir köle kökenli askeri aristokrasiydi.
Memlûk Devleti دولة المماليك Devletü'l-Memâlîk | |||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1250-1517 | |||||||||||||||||||||
  Katalan Atlası'na göre Memlûk bayrağı | |||||||||||||||||||||
 I. Muhammed dönemindeki en geniş sınırlar. | |||||||||||||||||||||
| Başkent | Kahire | ||||||||||||||||||||
| Yaygın dil(ler) | Arapça (Mısır ve Klasik) Memlûk Kıpçakçası Kıptîce Kumanca Çerkesce Oğuz Türkçesi Aramice | ||||||||||||||||||||
| Resmî din | İslâm (Sünnilik) | ||||||||||||||||||||
| Demonim | Memlûk | ||||||||||||||||||||
| Hükûmet | Mutlak monarşi | ||||||||||||||||||||
| Sultan | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Halife | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Tarihçe | |||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Para birimi | Dinar | ||||||||||||||||||||
| |||||||||||||||||||||
| Mısır tarihi dizisinin bir parçası |
|---|
 |
Köken ve Kuruluş
Memlüklerin kökenleri, Selçuklu ve Abbâsî İmparatorlukları döneminde Orta Asya'da esir alınan gençlerin eğitilip İslam'a dönüştürülerek yetiştirilmesine dayanır. Bu gençler, özellikle askeri alanda yetiştirilir ve çoğunlukla köle statüsünde tutulurlardı. Ancak zaman içinde bu Memlük köleleri, askeri yetenekleri ve sadakatleri sayesinde önemli bir güç haline geldi.
Memlüklerin ilk büyük başarısı, 1250 yılında Mısır'da Abbâsî Halifesi El-Musta'sım'ı Moğolların elinden kurtarmak oldu. Bu başarı, Memlüklerin Mısır'da hükümeti ele geçirmelerine ve Memlük Sultanlığı'nın kurulmasına yol açtı.
Yönetim ve Siyasi Yapı
Memlük Sultanlığı, Mısır ve Suriye'yi içeren geniş bir bölgeyi kapsıyordu. Sultan, devletin en yüksek otoritesi olarak kabul ediliyordu ve Memlük Sultanlığı'nın yönetimini sağlardı. Sultanlık, askeri aristokrasi tarafından yönetiliyordu ve sultanlar, Memlüklerin içinde yükselmiş olan liderlerden seçilirdi.
Memlük Sultanlığı'nın siyasi yapısı, askeri aristokrasinin egemenliği altında merkezi bir yönetim biçimini yansıtıyordu. Sultanın emri altında yerel valiler ve emirler, eyaletleri ve bölgeleri yönetirlerdi. Her bir eyaletin yöneticisi, devletin merkezi otoritesi tarafından atanırdı ve genellikle Memlük aristokrasisine mensuptu.
Askeri Başarılar
Memlükler, askeri yetenekleriyle ünlüydü ve özellikle Haçlı Seferleri döneminde Latin Krallığı'na karşı çeşitli zaferler kazandılar. Bu dönemde Memlük Sultanı Baybars, Latin Krallığı'nı zayıflattı ve Haçlıların Akka'yı ele geçirmelerini engelledi.
Ayrıca Memlük Sultanı Kutuz ve askeri komutanları, 1260 yılında Ayn Calut Meydan Muharebesi'nde Moğolları mağlup etti ve Moğol istilasının önüne geçtiler. Bu zafer, Memlüklerin gücünü ve itibarını artırdı.
Memlük Sultanlığı, döneminin en güçlü Orta Doğu devletlerinden biriydi ve Timur, Memlük Sultanlığı'nı fethetmeye çalıştığında büyük bir mücadele verdi. Ancak Timur'un ölümü, Memlüklerin bağımsızlığını korumasına yardımcı oldu.
Kültürel Etkiler
Memlük Sultanlığı, İslam kültürünün gelişmesine ve yayılmasına katkıda bulundu. Memlükler, dönemlerinin önemli İslam ilimlerini ve edebiyatını destekledi. Özellikle Kahire, İslam dünyasının önemli bir kültürel merkezi haline geldi.
Mimaride Memlük dönemi, cami ve medrese inşaatlarının zirvesini yaşadı. Kahire'deki Sultan Hasan Camii ve El-Azhar Üniversitesi gibi önemli eserler bu dönemde inşa edildi. Ayrıca, Memlük dönemi sanatı, özellikle minyatürler ve el yazmaları üzerinde büyük bir etki bıraktı.
Memlük Sultanlığı'nın Sonu
Memlük Sultanlığı, 16. yüzyılın ortalarına doğru Osmanlı İmparatorluğu'nun genişlemesiyle karşı karşıya kaldı. Osmanlılar, 1517 yılında Memlük Sultanlığı'nı fethederek Mısır ve Suriye'yi ele geçirdiler.
Memlük Sultanlığı'nın sonu, Osmanlı İmparatorluğu'nun büyümesine ve Orta Doğu'da egemenliğini pekiştirmesine yol açtı. Osmanlı İmparatorluğu, Mısır ve Suriye'yi bir eyalet olarak yönetti ve bu bölgeleri Osmanlı İmparatorluğu'nun bir parçası haline getirdi.
Sonuç ve Miras
Memlük Sultanlığı, Orta Doğu tarihinde önemli bir rol oynadı ve İslam dünyasının kültürel ve askeri gelişimine katkıda bulundu. Memlüklerin askeri başarıları ve kültürel etkileri, Orta Doğu tarihine derinlemesine etki etmiştir.
Memlük Sultanlığı'nın mirası, özellikle Mısır ve Suriye'deki tarihi eserler, camiler ve medreseler olarak hala görülebilir. Ayrıca Memlük dönemi sanatı, İslam sanatının önemli bir parçası olarak kabul edilir. Memlüklerin tarihi, Orta Doğu'nun karmaşık ve zengin geçmişine dair önemli bir perspektif sunar.