Anadolu beylikleri
Anadolu Beylikleri, Anadolu Selçuklu Devleti'nin yıkılmasının ardından Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde kurulan ve Osmanlı İmparatorluğu'nun yükseliş döneminde onunla rekabet eden Türkmen beylikleridir. Bu beylikler, Türkmen boylarının liderleri tarafından kurulmuş ve genellikle küçük siyasi birimler halinde varlıklarını sürdürmüşlerdir. Anadolu Beylikleri, bölgesel hakimiyetlerini genişleterek ve çeşitli dönemlerde birbirleriyle savaşarak Anadolu'da siyasi ve askeri dengeyi belirlemişlerdir.
| Türkiye tarihi |
|---|
 |
Osmanlı Öncesi Dönem: Anadolu Beylikleri, 13. yüzyılın başlarında Anadolu Selçuklu Devleti'nin parçalanması ve Moğol istilası sonrasında ortaya çıkmıştır. Bu dönemde Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde birçok Türkmen aşireti ve lideri kendi bağımsız siyasi varlığını oluşturmuştur.
Kuruluş Süreci: Anadolu Beyliklerinin kuruluş süreci genellikle Selçuklu ve diğer Türkmen beyliklerinin topraklarında meydana gelmiştir. Beylikler, genellikle bir Türkmen lideri veya ailesi tarafından kurulmuş ve daha sonra soyadı verilerek nesiller boyunca devam ettirilmiştir.
Beyliklerin Coğrafi Dağılımı: Anadolu Beylikleri, Anadolu'nun çeşitli bölgelerinde kurulmuştur. Bunlar arasında en önemlileri Karesi, Aydınoğulları, Saruhan, Menteşe, Teke, Dulkadir, Eretna, Hamidoğulları, Candaroğulları, Karamanoğulları ve Germiyan Beylikleri gibi beyliklerdir.
Hükümdarlık Yapıları: Anadolu Beylikleri, genellikle tek hükümdar tarafından yönetilmiştir. Bu hükümdarlar, beyliğin siyasi, askeri ve dini liderleri olarak hüküm sürmüşlerdir. Beyliklerin yönetim yapısı genellikle feodal bir yapıya benzerdi, yani hükümdarın altında derebeyleri ve beylik yönetiminde önemli rol oynayan diğer aileler bulunmaktaydı.
Din ve Kültür: Anadolu Beylikleri döneminde, İslam ve Türk kültürü etkili olmuştur. Beylikler genellikle Müslüman Türkmenler tarafından yönetilmiş ve İslam'ın sosyal ve dini normlarına dayalı bir yaşam tarzı benimsemişlerdir. Ayrıca, Anadolu Beylikleri döneminde Türk sanatı ve mimarisi de gelişmiştir.
Yıkılış Süreci: Anadolu Beylikleri, 14. ve 15. yüzyıllarda Osmanlı İmparatorluğu'nun yükselişiyle giderek zayıflamış ve bu beyliklerin toprakları Osmanlılar tarafından fethedilmiştir. Son olarak, 1390'larda Karamanoğulları Beyliği'nin Osmanlılar tarafından ilhak edilmesiyle Anadolu Beylikleri dönemi sona ermiştir.
Anadolu Beylikleri dönemi, Anadolu'nun Türkleşmesi ve İslamlaşmasında önemli bir rol oynamıştır. Bu beylikler, Türk kültürünün Anadolu'da kök salmasına ve Osmanlı İmparatorluğu'nun kuruluşuna zemin hazırlamıştır. Ayrıca, Anadolu Beylikleri dönemi, Türk sanatı ve mimarisinin de geliştiği bir dönemdir.
Birinci dönem Anadolu beylikleri
| Beylik | Başkent | Hakimiyet Dönemi |
|---|---|---|
| Çaka Beyliği | İzmir | 1081-1098 |
| Ahlatşahlar Beyliği (Sökmenliler) | Ahlat | 1110-1231 |
| Artuklu Beyliği (üç kol) | Hasankeyf, Mardin, Harput | 1102-1409 |
| Danişmendliler Beyliği | Sivas | 1071-1178 |
| Dilmaçoğulları Beyliği | Bitlis | 1085-1192 |
| İnaloğulları Beyliği | Diyarbakır | 1095-1183 |
| Mengüçlü Beyliği | Erzincan, sonra Divriği | 1080-1228 |
| Saltuklu Beyliği | Erzurum | 1072-1202 |
| Çubukoğulları Beyliği | Harput | 1085-1112 |
| Tanrıvermiş Beyliği | Efes | 1074–1098 |