Türkiye cumhurbaşkanı
Türkiye Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı, ülkenin en üst düzey yöneticisi ve devlet başkanıdır. Cumhurbaşkanı, Türkiye'nin yönetim biçimi olan parlamenter sistemde hükümetin başı olarak görev yapar ve aynı zamanda devletin birliğini ve ülkenin bütünlüğünü temsil eder. Cumhurbaşkanı, yasama, yürütme ve yargı organları üzerinde genel bir denetim ve gözetim yetkisine sahiptir.
| Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı | |
|---|---|
 | |
 | |
| Türkiye Cumhuriyeti Cumhurbaşkanlığı | |
| Unvan |
|
| Statü | Devlet başkanı Hükûmet başkanı |
| Üyelik | Kabine Millî Güvenlik Kurulu |
| Resmî ikamet | Çankaya Köşkü (1923-2014) Cumhurbaşkanlığı Sarayı (2014–günümüz) |
| Atayan | Doğrudan halk oyu |
| Atadığı | |
| Görev süresi | 5 yıl (en fazla 2 dönem) |
| Oluşum | 29 Ekim 1923) |
| Açılışı yapan | Mustafa Kemal Atatürk |
| Vekil | Türkiye Büyük Millet Meclisi Başkanı (1923-1961, 1982-2018) Cumhuriyet Senatosu Başkanı (1961-1980) Cumhurbaşkanı yardımcısı (2018-günümüz) |
| Maaş | 141.750₺ aylık (2023) |
| Bağlılık | Türkiye Cumhuriyeti Anayasası |
| Websitesi | tccb.gov.tr |
Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda belirlenmiştir. Bu görev ve yetkiler arasında yasaları onaylama ve yayımlama, TBMM'yi (Türkiye Büyük Millet Meclisi) açma, gerekli gördüğünde seçimlerin yenilenmesine karar verme, yürütme organını oluşturma ve başkanlık etme, bakanları atama ve görevden alma, uluslararası anlaşmaları onaylama, genel af ilan etme ve devletin üst düzey yöneticilerini atama gibi yetkiler bulunmaktadır.
Cumhurbaşkanı, Türkiye'nin yetişkin vatandaşları tarafından doğrudan seçilir. Cumhurbaşkanlığı seçimi, beş yılda bir yapılır ve bir kişi en fazla iki dönem cumhurbaşkanı olarak görev yapabilir. Bu seçimler, ülkenin demokratik yapısının bir parçası olarak, halkın doğrudan katılımıyla gerçekleşir.
Cumhurbaşkanlığı makamı, Türkiye Cumhuriyeti'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk tarafından 1923 yılında kurulan cumhuriyetin ilanıyla oluşturulmuştur. Atatürk, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk Cumhurbaşkanı olarak tarihe geçmiştir. O günden bu yana, Türkiye farklı dönemlerden geçmiş ve çeşitli cumhurbaşkanları, ülkenin yönetiminde önemli roller oynamıştır.
Türkiye'de cumhurbaşkanlığı, sadece politik ve idari bir makam olmanın ötesinde, aynı zamanda ülkenin birliğini, bütünlüğünü ve ulusal kimliğini simgeleyen bir kurumdur. Cumhurbaşkanı, hem içeride hem de dışarıda Türkiye'yi temsil ederken, ulusal çıkarları koruma ve Türkiye'nin uluslararası alandaki saygınlığını artırma görevini üstlenir.
Şartlar
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'na göre Cumhurbaşkanı olabilmek için belirlenmiş bazı temel şartlar bulunmaktadır. Bu şartlar, adayların Cumhurbaşkanlığı için gerekli niteliklere sahip olup olmadıklarını belirlemek üzere konmuştur. İşte o şartlar:
1. Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak: Cumhurbaşkanı adayının Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olması gerekmektedir.
2. En az kırk yaşını doldurmuş olmak: Adayların, göreve başlama tarihinde en az kırk yaşında olmaları zorunludur.
3. Yükseköğrenim görmüş olmak: Cumhurbaşkanı adaylarının yükseköğrenim (üniversite düzeyinde eğitim) tamamlamış olmaları gerekmektedir.
4. Milletvekili seçilebilme yeterliliğine sahip olmak: Adaylar, milletvekili seçilebilme yeterliliğine sahip olmalıdır. Bu, adayın iflas etmemiş, hakkında kesinleşmiş hapis cezası bulunmamış, askerlikle ilişiği olmamış, kamu haklarından mahrum bırakılmamış ve yüz kızartıcı suçlardan mahkum olmamış olması anlamına gelir.
5. Bağımsız adaylar için gerekli imza sayısını toplamış olmak: Bağımsız olarak aday olmak isteyenlerin, yasalarda belirlenen sayıda seçmenin imzasını toplamış olmaları gerekmektedir. Bu sayı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'nin (TBMM) belirlediği toplam seçmen sayısının yüzde biridir.
Cumhurbaşkanı adayları, bu şartları karşıladıkları takdirde, seçim sürecine resmi olarak katılabilirler. Adaylık başvuruları, Türkiye Yüksek Seçim Kurulu tarafından incelenir ve uygun bulunan adaylar seçime katılmaya hak kazanır. Cumhurbaşkanı seçimi, Türkiye genelinde yapılan doğrudan bir halk oylamasıyla gerçekleştirilir ve seçilen aday, beş yıllık bir süre için Türkiye Cumhuriyeti'nin Cumhurbaşkanı olur.
Ant içmesi
Cumhurbaşkanı sıfatıyla, devletin varlığı ve bağımsızlığını, vatanın ve milletin bölünmez bütünlüğünü, kayıtsız ve şartsız egemenliğini koruyacağıma; anayasaya, hukukun üstünlüğüne, demokrasiye, Atatürk ilke ve inkılaplarına ve laik cumhuriyet ilkesine bağlı kalacağıma; milletin huzur ve refahı, millî dayanışma ve adalet anlayışı içinde herkesin insan haklarından ve temel hürriyetlerinden yararlanması ülküsünden ayrılmayacağıma; Türkiye Cumhuriyeti'nin şan ve şerefini korumak, yüceltmek ve üzerime aldığım görevi tarafsızlıkla yerine getirmek için bütün gücümle çalışacağıma büyük Türk Milleti ve tarih huzurunda, namusum ve şerefim üzerine and içerim.
Görev ve yetkiler
Türkiye Cumhuriyeti Anayasası'nda Cumhurbaşkanının görev ve yetkileri geniş bir yelpazede tanımlanmıştır. Bu görev ve yetkiler, Cumhurbaşkanının devletin başı olarak yürüttüğü idari, yasama ve yargı ile ilgili işlevlerini kapsar. 2017 yılında yapılan anayasa değişikliği ile Cumhurbaşkanlığı Hükümet Sistemi'ne geçilmesi, Cumhurbaşkanının görev ve yetkilerinde önemli değişikliklere yol açmıştır.
- Yürütme Yetkisi ve Görevleri
1. Bakanları Atama ve Görevden Alma: Cumhurbaşkanı, bakanları kendi yetkisiyle atar ve gerektiğinde görevden alabilir. Ayrıca, bir veya birden fazla başkan yardımcısı atayabilir.
2. Kararname Çıkarma: Cumhurbaşkanı, yasama organının yetki alanına girmeyen konularda kararname çıkarma yetkisine sahiptir. Ancak, temel haklar, kişi hakları ve ödevleri ile siyasi haklar ve ödevler kararname ile düzenlenemez.
3. OHAL ve Sıkıyönetim İlan Etme: Cumhurbaşkanı, ulusal güvenlik ve kamu düzeninin korunması amacıyla olağanüstü hal (OHAL) veya sıkıyönetim ilan edebilir. Bu kararlar TBMM'nin onayına sunulur.
- Yasama ile İlgili Görev ve Yetkiler
1. Meclisi Açma ve Kapama: Cumhurbaşkanı, Türkiye Büyük Millet Meclisi'ni (TBMM) açılış ve kapanış törenlerinde resmi olarak açar ve kapatır.
2. Kanunları Onaylama ve Veto Etme: Cumhurbaşkanı, Meclis tarafından kabul edilen kanunları onaylayıp yayımlar veya bir kereye mahsus olmak üzere geri gönderme (veto) hakkına sahiptir.
3. Referanduma Sunma: Cumhurbaşkanı, kanunları halk oyuna sunma (referandum) kararı alabilir.
4. Seçim Kararı Alma: Cumhurbaşkanı, TBMM seçimlerinin yenilenmesine karar verebilir. Bu karar, hem Cumhurbaşkanı hem de TBMM üyelerinin yeniden seçilmesini gerektirir.
- Yargı ile İlgili Görev ve Yetkiler
1. Anayasa Mahkemesi Üyelerini Atama: Cumhurbaşkanı, Anayasa Mahkemesi'nin belirli sayıdaki üyesini doğrudan atama yetkisine sahiptir.
2. Yüksek Yargı Organlarına Atamalar: Cumhurbaşkanı, Yargıtay ve Danıştay'ın bazı üyelerini atama yetkisine sahiptir.
- Diğer Görev ve Yetkiler
1. Uluslararası Anlaşmaları Onaylama ve Yayımlama: Cumhurbaşkanı, uluslararası anlaşmaları onaylama ve Resmi Gazete'de yayımlama yetkisine sahiptir.
2. Üst Kademe Kamu Yöneticilerini Atama: Cumhurbaşkanı, üst düzey kamu yöneticileri ve rektörler gibi önemli kamu görevlilerini atama yetkisine sahiptir.
3. Affetme ve Ceza İndirimi: Cumhurbaşkanı, suçlular için af kararı verebilir veya cezalarında indirim yapabilir.
Cumhurbaşkanının bu yetkileri, Türkiye'nin yönetim sisteminde merkezi bir rol oynamasını sağlamakta ve devletin yönetiminde etkin bir konuma getirmektedir.