Marksist revizyonizm
Marksist revizyonizm, Marksizm'in temel prensiplerini değiştirerek veya yeniden yorumlayarak, özellikle de kapitalist sistem içinde reformist politikaları savunarak ortaya çıkan bir akımdır. Bu terim genellikle Marksist teorinin eleştirel bir değerlendirmesi veya değişen koşullara uyum sağlama çabası olarak tanımlanır.
Marksist revizyonizm, özellikle 20. yüzyılın ikinci yarısında, sosyalist ülkelerde ve Marksist partiler içinde tartışma konusu olmuştur. İlk olarak, Alman sosyal demokrat Eduard Bernstein tarafından 19. yüzyılın sonlarında geliştirilen görüşler, Marksist teorinin bazı temel prensiplerini reddederek sosyal demokrasiyi savunmuştur. Bernstein, sosyalizmin sınıf savaşı ve devrim kavramlarının yanı sıra, kapitalist sistem içinde reformlar yoluyla sosyalist bir topluma ulaşmanın mümkün olduğunu savunmuştur.
Revizyonizm, Marksizm'in temel tezlerinden bazılarını yeniden değerlendirme ve değiştirme eğiliminde olan birçok farklı görüşü içerir. Bu görüşler arasında ekonomik determinizmin reddi, devrimci şiddetin veya proletarya diktatörlüğünün önemsizleştirilmesi, kapitalist demokrasinin kabul edilmesi ve sınıf işbirliği veya uzlaşma gibi politikaların benimsenmesi gibi konular bulunur. Ancak, bu değişiklikler Marksist teorinin özünü sorgulamaya veya terk etmeye neden olabilir.
Marksist revizyonizmin eleştirmenleri, bu yaklaşımın Marksist teorinin radikal doğasını saptırdığını ve proletarya sınıfının devrimci potansiyelini zayıflattığını iddia ederler. Onlara göre, kapitalist sistem içinde reformist politikaları savunmak, gerçek sosyalizmin hedeflerinden uzaklaşmayı ve kapitalist sistemi meşrulaştırmayı içerir. Ayrıca, devrimci hareketin radikalizmini ve halkın bilincini zayıflatabilir.
Marksist revizyonizmin savunucuları ise, değişen toplumsal koşullara uyum sağlamanın ve sınıf mücadelesini demokratik ve reformist yollarla ilerletmenin önemini vurgularlar. Onlara göre, Marksist teorinin esnek bir şekilde uygulanması ve sınıf mücadelesi içinde çeşitli taktiklerin kullanılması gereklidir. Ayrıca, kapitalizmin evrim teorisi, toplumsal değişimin kaçınılmaz bir sonucu olarak kabul edilir.
Marksist revizyonizmin tarihsel olarak önemli örnekleri arasında Sovyetler Birliği'nde Nikita Kruşçev dönemi ve Çin'de Mao Zedong'un devrim sonrası döneminde yaşananlar sayılabilir. Kruşçev, Stalin döneminin bazı politikalarını eleştirmiş ve daha ılımlı bir dış politika izlemiş, bu da bazılarına göre Marksist ilkelerden sapma olarak değerlendirilmiştir. Benzer şekilde, Mao Zedong'un sonraki dönemlerinde Çin Komünist Partisi içinde yaşanan tartışmalar da revizyonist eğilimlerin yükseldiği bir dönemi işaret etmektedir.