Birleşmiş Milletler
Birleşmiş Milletler (BM), 1945 yılında, II. Dünya Savaşı sonrasında dünya barışı ve uluslararası işbirliğini sağlamak amacıyla kurulmuş bir uluslararası örgüttür. BM, dünyadaki tüm ülkelerin katılımıyla oluşan bir platformdur ve barışı korumak, uluslararası güvenliği sağlamak, insan haklarını korumak, sosyal ilerlemeyi teşvik etmek ve uluslararası hukukun geliştirilmesine katkıda bulunmak gibi amaçlar doğrultusunda faaliyet gösterir.
Birleşmiş Milletler
| |
|---|---|
 Birleşmiş Milletler Bayrağı ve Amblemi | |
 | |
| Öncül | Milletler Cemiyeti |
| Kuruluş | 26 Haziran 1945 |
| Amaç | Dünya barışını, güvenliğini korumak ve uluslararasında ekonomik, toplumsal ve kültürel bir iş birliği oluşturmak |
| Merkez | New York, ABD |
| Resmî diller | Arapça, Çince, Fransızca, İngilizce, İspanyolca, Rusça |
| Genel Sekreter |  António Guterres |
| Genel Sekreter Yardımcısı |  Amina J. Mohammed |
| Genel Kurul Başkanı |  Abdulla Shadid |
| Ekonomik ve Sosyal Konseyi Başkanı |  Mona Juul |
| Genel sekreter | António Guterres |
| Resmî site | un.org (Genel) un.int (Kalıcı Görevler) |
BM'nin ana organları beş tanedir: Genel Kurul, Güvenlik Konseyi, Ekonomik ve Sosyal Konsey, Uluslararası Adalet Divanı ve BM Sekreteryası. Bu organlar, farklı yetkilere ve sorumluluklara sahiptir ve BM'nin çeşitli faaliyetlerini yönetirler.
Genel Kurul, tüm üye devletlerin temsilcilerinden oluşan BM'nin en yüksek karar organıdır. Her üye devletin bir temsilcisinin bulunduğu Genel Kurul, uluslararası barış ve güvenliğe ilişkin konularda tartışmalar yapar, kararlar alır ve önerilerde bulunur.
Güvenlik Konseyi, BM'nin uluslararası barış ve güvenliğinden sorumlu olan ana organıdır. Beş daimi üye (ABD, Çin, Fransa, Rusya ve Birleşik Krallık) ve on geçici üyeden oluşan Konsey, uluslararası barışı korumak amacıyla çeşitli önlemler alır ve kararlar alır. Ancak, daimi üyelerin veto hakkı bulunması nedeniyle, Güvenlik Konseyi'nin karar alma süreci bazen tartışmalara neden olabilir.
Ekonomik ve Sosyal Konsey, dünya çapında ekonomik, sosyal ve çevresel konularla ilgilenen bir organdır. Üye devletlerin temsilcilerinden oluşan bu konsey, uluslararası ekonomik kalkınmayı teşvik etmek, sosyal ilerlemeyi desteklemek, küresel sağlık sorunlarına çözüm bulmak ve uluslararası işbirliğini artırmak gibi çeşitli konularla ilgilenir.
Uluslararası Adalet Divanı, BM'nin ana yargı organıdır ve üye devletler arasındaki hukuki anlaşmazlıkları çözmekle görevlidir. Divan, üye devletler veya BM organları tarafından sunulan davalara bakar ve kararlar alır.
BM Sekreteryası, BM'nin günlük işlerini yürüten ve BM organlarına sekreterlik hizmeti sağlayan bir organdır. Sekreter Genel, BM'nin en üst düzey yöneticisi olarak bu organda görev yapar ve BM'nin politikalarını, programlarını ve faaliyetlerini koordine eder.
BM'nin çalışmaları, uluslararası barış ve güvenliği koruma, insani yardım sağlama, insan haklarını koruma, kalkınma teşvik etme, çevre koruma ve küresel sağlık sorunlarına çözüm bulma gibi çeşitli alanları kapsar. BM, dünya genelinde birçok ülkede barışı koruma misyonları yürütür, insani yardım sağlar, refah programları uygular, insan hakları ihlallerine karşı mücadele eder ve küresel sağlık krizlerine müdahale eder.
BM'nin faaliyetleri, üye devletlerin katkıları ve uluslararası toplumun desteğiyle gerçekleştirilir. Üye devletler, BM bütçesine finansal katkıda bulunur ve BM'nin faaliyetlerine destek verir. Ayrıca, sivil toplum örgütleri, özel sektör kuruluşları ve diğer uluslararası kuruluşlar da BM'nin çalışmalarına katkıda bulunabilir.
BM'nin kuruluşundan bu yana, dünya genelinde birçok başarı elde edilmiş ve birçok sorunun çözümüne katkıda bulunulmuştur. Ancak, BM'nin karşılaştığı bazı eleştiriler ve zorluklar da bulunmaktadır. Özellikle, Güvenlik Konseyi'nin daimi üyelerinin veto hakkı ve bazı BM organlarının etkinliği konusundaki tartışmalar, örgütün işleyişine dair bazı endişeleri ortaya çıkarmaktadır.
Tarih
Birleşmiş Milletler (BM), II. Dünya Savaşı sonrasında uluslararası barışı korumak, uluslararası işbirliğini teşvik etmek ve uluslararası güvenliği sağlamak amacıyla kurulan bir uluslararası örgüttür. BM'nin tarihi, savaş sonrası dönemde yaşanan uluslararası değişimler, çatışmalar ve küresel krizlerle yakından ilişkilidir.
BM'nin kökenleri, II. Dünya Savaşı'nın sona ermesinden hemen sonra 1945 yılında San Francisco'da düzenlenen Birleşmiş Milletler Konferansı'na dayanır. Bu konferansa 50'den fazla ülke katıldı ve BM'nin kuruluş antlaşması olan Birleşmiş Milletler Antlaşması (BM Şartı) kabul edildi. BM'nin ana organları ve işleyişi bu antlaşma ile belirlenmiştir.
BM'nin kuruluşunda etkili olan en önemli faktörlerden biri, II. Dünya Savaşı'nın yıkıcı etkileri ve savaş sonrası dönemde yaşanan uluslararası istikrarsızlıktı. Savaşın sona ermesiyle birlikte, dünya liderleri barışı sağlamak, uluslararası işbirliğini teşvik etmek ve gelecekteki çatışmaları önlemek amacıyla bir araya geldiler.
BM'nin kuruluş amacı, uluslararası barış ve güvenliği korumak, uluslararası sorunlara barışçıl çözümler bulmak, uluslararası hukuku teşvik etmek, insan haklarını korumak, sosyal ilerlemeyi teşvik etmek ve uluslararası ekonomik işbirliğini teşvik etmektir. Bu amaçlar, BM'nin çeşitli organları aracılığıyla gerçekleştirilmektedir.
BM'nin ilk ve en önemli organı, Genel Kurul'dur. Genel Kurul, tüm üye devletlerin temsilcilerinden oluşur ve BM'nin en yüksek karar alma organıdır. Üye devletler, uluslararası barış ve güvenliği korumak, uluslararası sorunları tartışmak ve çözümler bulmak için Genel Kurul'da bir araya gelirler.
Güvenlik Konseyi, BM'nin uluslararası barış ve güvenliğinden sorumlu ana organıdır. Beş daimi üye ve on geçici üyeden oluşan Konsey, uluslararası barışı korumak için çeşitli önlemler alır ve kararlar alır. Ancak, daimi üyelerin veto hakkı bulunması nedeniyle, Konsey'in karar alma süreci bazen zorluğa neden olabilir.
BM'nin diğer önemli organları arasında Ekonomik ve Sosyal Konsey, Uluslararası Adalet Divanı ve BM Sekreteryası bulunmaktadır. Bu organlar, BM'nin çeşitli faaliyetlerini yönetir ve örgütün genel hedeflerini gerçekleştirmek için çalışır.
BM'nin tarihinde önemli dönüm noktalarından biri, Soğuk Savaş döneminde yaşanan uluslararası çatışmalardır. Soğuk Savaş döneminde, BM, ABD ve Sovyetler Birliği arasındaki rekabetin bir yansıması olarak çeşitli zorluklarla karşı karşıya kaldı. Güvenlik Konseyi'nin etkinliği bazen bu çatışmalar nedeniyle sınırlı kaldı ve bazı uluslararası krizler çözüme kavuşturulamadı.
1990'ların sonunda ve 2000'lerin başında, BM, uluslararası barışı korumak ve çatışmaları önlemek için çeşitli barış gücü misyonları yürüttü. Kosova, Doğu Timor, Sierra Leone gibi bölgelerde BM barış güçleri çatışma bölgelerine barışı sağlamak ve insani yardım sağlamak amacıyla gönderildi.
BM'nin tarihi, küresel sorunlarla mücadele etme çabaları, uluslararası işbirliği ve barışı koruma çabaları ile doludur. Örgüt, insan haklarını koruma, küresel sağlık sorunlarına çözüm bulma, çevre koruma ve yoksulluğun azaltılması gibi alanlarda da önemli roller üstlenmiştir.
Ancak, BM'nin tarihi boyunca karşılaştığı bazı eleştiriler ve zorluklar da bulunmaktadır. Özellikle, Güvenlik Konseyi'nin daimi üyelerinin veto hakkı ve BM'nin bazı faaliyetlerinin etkinliği konusunda tartışmalar mevcuttur. Bununla birlikte, BM, uluslararası toplumun en önemli ve etkili kuruluşlarından biri olarak varlığını sürdürmektedir ve dünya barışı ve güvenliğine katkıda bulunmaya devam etmektedir.
Yapı ve İşleyiş
Birleşmiş Milletler'in (BM) yapı ve işleyişi, örgütün temel organları, üye devletlerin katılımı, karar alma süreçleri ve genel işlevleri gibi bir dizi unsurdan oluşur. BM, uluslararası barışı korumak, uluslararası işbirliğini teşvik etmek, uluslararası güvenliği sağlamak, insan haklarını korumak, sosyal ilerlemeyi teşvik etmek ve uluslararası ekonomik işbirliğini teşvik etmek gibi amaçlar doğrultusunda çalışır.
Genel Kurul: BM'nin en temel organı olan Genel Kurul, tüm üye devletlerin eşit temsilcilerinden oluşur. Her üye devlet, Genel Kurul'da bir oy hakkına sahiptir. Genel Kurul, BM'nin en yüksek karar organıdır ve üye devletlerin çeşitli konuları tartışması, kararlar alması ve önerilerde bulunması için bir platform sağlar. Genel Kurul'un toplantıları, yıllık olarak Eylül ayında New York'ta gerçekleşir.
Güvenlik Konseyi: BM'nin uluslararası barış ve güvenliğinden sorumlu olan ana organıdır. Beş daimi üye (ABD, Çin, Fransa, Rusya ve Birleşik Krallık) ve on geçici üyeden oluşur. Güvenlik Konseyi, uluslararası barışı korumak, çatışmaları önlemek ve barışı sağlamak için çeşitli önlemler alır. Ancak, daimi üyelerin veto hakkı bulunması, Konsey'in karar alma sürecini etkileyebilir.
Ekonomik ve Sosyal Konsey: BM'nin dünya çapında ekonomik, sosyal ve çevresel konularla ilgilenen organıdır. Üye devletlerin seçtiği 54 üyeden oluşur ve çeşitli uzmanlık alanlarına sahip komiteler ve kurullar tarafından desteklenir. Ekonomik ve Sosyal Konsey, uluslararası kalkınma projelerini koordine eder, sosyal ilerlemeyi teşvik eder, küresel sağlık sorunlarına çözüm bulur ve çevre koruma çalışmalarını destekler.
Uluslararası Adalet Divanı: BM'nin ana yargı organıdır ve Lahey, Hollanda'da bulunur. Divan, üye devletler veya BM organları arasındaki hukuki anlaşmazlıkları çözmekle görevlidir. Divan, BM üye devletleri tarafından seçilen 15 yargıçtan oluşur ve uluslararası hukukun gelişimine katkıda bulunur.
BM Sekreteryası: BM'nin günlük işlerini yürüten ve BM organlarına sekreterlik hizmeti sağlayan bir organdır. Sekreter Genel, BM'nin en üst düzey yöneticisi olarak bu organda görev yapar ve BM'nin politikalarını, programlarını ve faaliyetlerini koordine eder. BM Sekreteryası, BM'nin genel sekreterine bağlı olarak çalışır ve örgütün tüm faaliyetlerini destekler.
BM'nin yapı ve işleyişi, bu ana organlar ve bunların altında yer alan çeşitli kurumlar, programlar ve uzmanlık birimlerinden oluşur. Örgüt, üye devletlerin katılımıyla ve uluslararası hukuk çerçevesinde faaliyet gösterir. BM organları, uluslararası barışı korumak, uluslararası işbirliğini teşvik etmek, insan haklarını korumak, sosyal ilerlemeyi teşvik etmek ve uluslararası güvenliği sağlamak gibi amaçlar doğrultusunda çalışır. BM'nin yapısı ve işleyişi, uluslararası toplumun genel refahını ve güvenliğini sağlamak için tasarlanmıştır ve dünya genelinde çeşitli sorunlara çözüm bulmak amacıyla sürekli olarak geliştirilmektedir.
Başlıca Faaliyetleri
Birleşmiş Milletler (BM), uluslararası barışı korumak, uluslararası işbirliğini teşvik etmek, uluslararası güvenliği sağlamak, insan haklarını korumak, sosyal ilerlemeyi teşvik etmek ve uluslararası ekonomik işbirliğini teşvik etmek gibi çeşitli başlıca faaliyetlerde bulunur. Bu faaliyetler, BM'nin çeşitli organları aracılığıyla gerçekleştirilir ve dünya genelindeki çeşitli sorunlara çözüm bulma amacı taşır.
Uluslararası Barış ve Güvenlik: BM'nin en önemli görevlerinden biri, uluslararası barışı korumak ve çatışmaları önlemektir. Bu amaçla, BM barışı koruma operasyonları düzenler ve barışı koruma gücü gönderir. BM barış güçleri, dünya genelinde çeşitli bölgelerde barışı sağlamak, çatışmaları sona erdirmek ve sivil halkı korumak için görev yaparlar. Bu operasyonlar, Birleşmiş Milletler Barışı Koruma Departmanı tarafından yönetilir ve BM Güvenlik Konseyi'nin kararlarına dayanır.
İnsan Hakları Koruma: BM, insan haklarını korumak ve teşvik etmek için çeşitli faaliyetlerde bulunur. BM İnsan Hakları Konseyi, insan haklarının korunması ve teşvik edilmesi için çeşitli mekanizmaları yönetir ve dünya genelinde insan hakları ihlallerini izler. BM İnsan Hakları Yüksek Komiserliği, insan hakları konularında hükümetlerle işbirliği yapar ve insan hakları savunucularını destekler.
Sosyal İlerleme ve Kalkınma: BM, dünya genelinde sosyal ilerlemeyi teşvik etmek ve kalkınmayı desteklemek için çeşitli programlar ve projeler yürütür. BM Kalkınma Programı (UNDP), yoksulluğu azaltmak, eşitsizlikleri gidermek, eğitimi teşvik etmek ve sürdürülebilir kalkınmayı desteklemek için çeşitli ülkelerde projeler yürütür. Ayrıca, BM Çocuklara Yardım Fonu (UNICEF), Dünya Gıda Programı (WFP) ve diğer birçok BM ajansı, dünya genelinde sosyal ilerleme ve kalkınma için çalışır.
İnsani Yardım ve Acil Durum Müdahalesi: BM, dünya genelinde çeşitli insani krizlere yanıt vermek ve acil durumlarda yardım sağlamak için çeşitli insani yardım operasyonları yürütür. BM'nin İnsani İşler Koordinasyon Ofisi (OCHA), afetler, çatışmalar ve diğer acil durumlarla ilgili olarak uluslararası yardım operasyonlarını koordine eder. BM İnsani Yardım Koordinatörü, uluslararası toplumun çeşitli kuruluşları ve hükümetleri ile işbirliği yaparak acil yardım sağlar.
Küresel Sağlık Sorunlarına Müdahale: BM, dünya genelinde çeşitli sağlık sorunlarına müdahale etmek ve sağlık hizmetlerini iyileştirmek için çeşitli programlar yürütür. Dünya Sağlık Örgütü (WHO), dünya genelinde hastalıkları izler, salgınları önler ve sağlık hizmetlerini iyileştirmek için çalışır. BM AIDS Programı (UNAIDS), HIV/AIDS ile mücadele etmek ve HIV/AIDS'in yayılmasını önlemek için çeşitli projeler yürütür.
Çevre Koruma ve Sürdürülebilir Kalkınma: BM, çevre koruma ve sürdürülebilir kalkınma konularında uluslararası çabaları koordine eder. BM Çevre Programı (UNEP), çevresel sorunları izler, çevresel zararları azaltmak için projeler yürütür ve çevresel sürdürülebilirliği teşvik eder. Ayrıca, BM İklim Değişikliği Çerçeve Sözleşmesi (UNFCCC) ve İklim Değişikliği Anlaşması gibi uluslararası anlaşmaları destekler.
Bu başlıca faaliyetler, BM'nin çeşitli organları ve programları aracılığıyla gerçekleştirilir. BM'nin dünya genelindeki faaliyetleri, uluslararası işbirliğini teşvik etmek ve dünya barışını korumak için kritik öneme sahiptir. Örgüt, üye devletlerin katılımı ve uluslararası toplumun desteğiyle çeşitli sorunlara çözüm bulma çabalarını sürdürmektedir.
Eleştiriler ve Zorluklar
Birleşmiş Milletler (BM), kuruluşundan bu yana dünya genelinde önemli başarılar elde etmiş olsa da, eleştirilere ve zorluklara da maruz kalmıştır. Bu eleştiriler ve zorluklar, BM'nin yapısı, işleyişi, etkinliği, yönetimindeki sorunlar ve uluslararası ilişkilerdeki değişen dinamikler gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanmaktadır.
Güvenlik Konseyi'nin Daimi Üyelerinin Veto Hakkı: BM Güvenlik Konseyi'nin daimi üyeleri (ABD, Çin, Fransa, Rusya ve Birleşik Krallık), Konsey'in karar alma sürecinde veto hakkına sahiptir. Bu durum, Konsey'in bazı durumlarda etkisiz kalmasına ve karar alma sürecinin tıkanmasına neden olabilir. Daimi üyelerin özel çıkarları nedeniyle alınan kararların bazen adaletsiz veya etkisiz olduğu eleştirilere yol açar.
BM Barış Gücü Operasyonlarının Etkinliği: BM barış gücü operasyonları, çatışma bölgelerine barışı sağlamak ve çatışmaları önlemek için gönderilir. Ancak, bazı durumlarda bu operasyonlar yetersiz kalabilir veya istenilen sonuçları elde edemeyebilir. Operasyonlarda yaşanan insan hakları ihlalleri, cinsel taciz ve istismar gibi sorunlar da eleştirilere neden olur.
BM'nin Kaynak Yetersizliği: BM'nin faaliyetlerini sürdürmek için yeterli kaynağa sahip olmaması, özellikle insani yardım operasyonları ve barış gücü operasyonları gibi alanlarda sorunlara yol açabilir. Üye devletlerin yeterli miktarda finansal kaynak sağlamaması veya ödenmemiş olan katkıların olması, BM'nin bazı faaliyetlerini sınırlayabilir ve etkinliğini azaltabilir.
Bürokrasi ve Etkin Olmayan Yönetim: BM'nin karmaşık yapısı ve bürokratik yapısı, bazen etkili karar alma süreçlerini engelleyebilir. Bürokratik engeller, özellikle acil durumlarda ve kriz zamanlarında hızlı müdahaleyi zorlaştırabilir. Ayrıca, BM'nin bazı departmanlarının etkinliği ve verimliliği konusundaki eleştiriler de bulunmaktadır.
Politik Çıkarlar ve İkili Standartlar: BM organlarının politik çıkarlar ve ikili standartlar doğrultusunda hareket ettiği eleştirileri sıkça dile getirilir. Bazı ülkelerin, özellikle daimi üyelerin, kendi politik çıkarları doğrultusunda BM kararlarını etkilediği ve bazı durumlarda çifte standart uyguladığı iddia edilir. Bu durum, BM'nin tarafsızlığını ve etkinliğini sorgulamaya neden olabilir.
Uluslararası İlişkilerdeki Değişen Dinamikler: Uluslararası ilişkilerdeki değişen dinamikler ve güç dengeleri, BM'nin etkinliğini etkileyebilir. Özellikle, Soğuk Savaş sonrası dönemde yaşanan uluslararası güç kaymaları, BM'nin işleyişini etkilemiş ve bazı konularda çözümsüzlüğe yol açmıştır. Ayrıca, çeşitli bölgesel çatışmalar, terörizm ve silahlanma gibi küresel sorunlar da BM'nin etkinliğini sınırlayabilir.
BM Reformlarına İlişkin Güçlükler: BM'nin yapısal reformları, özellikle Güvenlik Konseyi'nin genişlemesi ve BM'nin daha temsili bir yapıya kavuşturulması gibi konularda güçlüklerle karşılaşabilir. Üye devletler arasındaki farklı görüşler ve çıkarlar, reformların gerçekleştirilmesini engelleyebilir ve BM'nin yapısındaki değişiklikleri zorlaştırabilir.
Bu eleştiriler ve zorluklar, BM'nin etkinliğini sınırlayabilir ve örgütün dünya genelindeki faaliyetlerini etkileyebilir. Ancak, BM hala uluslararası barışı korumak, insan haklarını korumak, kalkınmayı teşvik etmek ve uluslararası işbirliğini artırmak gibi önemli hedeflere ulaşma yolunda çabalarını sürdürmektedir.